-
1 тутыру
перех.1) в разн. знач. наполня́ть/напо́лнить, заполня́ть/запо́лнить || наполне́ние, заполне́ниеөяләмә тутыру — напо́лнить с лихво́й
кырларны тутырып үскән ашлыклар — хлеба́, запо́лнившие (в своём ро́сте) поля́
бакчаны агач белән тутырды — он обсади́л (запо́лнил) весь сад дере́вьями
күк йөзен тутырып болыт килә — надвига́ются ту́чи, запо́лнив всё не́бо
ислемай бөтен өйне ис белән тутырды — весь дом запо́лнился за́пахом духо́в
анкета тутыру — запо́лнить анке́ту
2) в разн. знач. набива́ть/наби́ть, начиня́ть/начини́ть || набива́ние, начи́нкамендәргә мамык тутыру — наби́ть поду́шку пу́хом
базга кар тутыру — запо́лнить (наби́ть) по́греб сне́гом
тутырма тутыру — начини́ть колбасу́
3) накла́дывать, наложи́ть, накла́сть прост. (во мно́жестве); сы́пать/насы́пать; лить/нали́ть; грузи́ть, нагружа́ть/нагрузи́ть || накла́дывание, насыпа́ние, налива́ние, нагру́зка чего-л.во что-л.арбага тутыру — накла́дывать на теле́гу (мешки, капусту)
капчыкка тутыру — набива́ть в мешо́к
4) перен. нава́ливать/навали́ть; дава́ть/дать нава́лом, во мно́жествемиңа тутырганнар гына — ну и навали́ли мне (что-л. не всегда желательное)
5) ( полностью) выполня́ть || выполне́ние (планов и т. п.)бурыч тутыру — вы́полнить обяза́тельства
норма тутыру — вы́полнить но́рму ( в работе)
6) доводи́ть/довести́ || доведе́ние (до определённого состояния, уровня и т. п.)көзгә чаклы эш көннәре санын йөз иллегә тутырам — до о́сени число́ рабо́чих дней доведу́ до ста пяти́десяти
7) исполня́ться/испо́лниться, дожи́ть, дослужи́ть ( до определённого количества лет)быел мин иллене тутырдым — в э́том году́ я дожи́л до пяти́десяти лет (мне испо́лнилось пятьдеся́т лет)
-
2 наполнить
сов.( что)1) тутыру, тутырып салу, түбәләмә тутыру2) тулу, кереп тулу3) сугару, туендыру, сеңдерү, тутыру•- обида наполнила душу -
3 заложить
сов.1) ( что) (артына) кую2) ( что) (әллә кая) кую, ( каядыр) кую3) ( что) тутыру, тутырып бетерү4) ( что) томалау, каплау, томалап (каплап) кую5) ( что) салу, сала башлау6) перен. ( что) урнаштыру, тудыру7) ( что) сакларга салу8) ( кого-что) (запрячь) җигү9) ( кого-что) закладка салу10) безл.; разг. ( что) тыгылу, томалану11) ( что) билге салып кую, кәгазь (тасма) кыстыру -
4 заставить
I сов.( что чем)1) тутыру, тутырып бетерү2) каплап куюII сов.; с неопр.( кого-что) мәҗбүр итү, ирексезләп кушу -
5 надымить
сов.(чем и без доп.) төтен чыгару, төтен белән тутырунадымить сигаретой — сигарет тартып [бүлмәне] төтен белән тутыру
-
6 накурить
сов.1) (чем и без доп.) тәмәке төтене белән тутыру; тәмәке тарту2) (что, чего) (берникадәр) куу, куып әзерләү -
7 прокурить
сов.1) ( что), разг. тәмәке исе сеңдерү; тәмәке төтене белән тутыру2) ( что), разг. ( израсходовать на курение) тәмәкегә тоту, тотып бетерү3) (что и без доп.) (берникадәр вакыт) тәмәке тарту (тартып тору), ( берникадәр вакытны) тәмәке тартып үткәрү -
8 громоздить
-
9 задымить
I сов.; разг.( что) (закоптить) төтен белән тутыру, төтен белән каралтып бетерүII сов.( начать дымить) төтенли башлау -
10 захламить
сов.; разг.( что) чүп-чар белән тутыру -
11 замусорить
сов.( что) чүпләп бетерү, чүп белән тутыру -
12 исчертить
-
13 начадить
сов.(чем и без доп.) сөремләү, сөремләп бетерү, сөрем чыгару, сөрем белән тутыру -
14 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
15 наложить
сов.1) ( что) (сверху) кую, салу, өстенә кую (салу)2) (что, чего) (на поверхность) (берникадәр) өю, өеп кую; тутыру; (внутрь) төяү, төяп кую; тутыру3) ( что) басу, салу, кую4) мед.наложить бинт — бинтлау, бинт белән бәйләү
•- наложить печать
- наложить отпечаток
- наложить руку
- наложить лапу -
16 при-
1) фигыль ясаганда кулланылса, бу алкушымчаның мәгънәләре түбәндәге ысуллар белән тәгъбир ителә:а) эшнең тәмамлануы, нәтиҗәлелеге "килү" ярдәмче фигыле белән биреләб) "якынайту", "беркетү", "тоташтыру" мәгънәләре "кую" ярдәмче фигыле белән тәрҗемә ителәв) хәрәкәт кешенең үзенә юнәлтелгән очракта "итү" ярдәмче фигыле белән яки төп фигылен генә тәрҗемә итү юлы белән биреләг) тулы булмаган эш "бераз" рәвеше яки төшү ярдәмче фигыле белән тәрҗемә ителәе) "арттыру, өстәү, кушу, тутыру" мәгънәсе "өстәп" рәвеш фигыле ярдәмендә яки башка юллар белән тәрҗемә ителәж) төп эш белән бер үк вакытта булган хәрәкәт -а (-ә, -ый, -и) кушымчалы рәвеш фигылен кабатлау ярдәмендә бирелә2) исемнәр, сыйфатлар ясаганда кулланылса, "буе[ндагы]", "алды[ндагы]", "яны[ндагы]" кебек сүзләр белән тәрҗемә ителә -
17 забить
I сов.1) ( что) кагып кертү2) (что) (напр. при игре в футбол) кертү, бәреп (тибеп) кертү; ( при игре в бильярд) бәреп кертү, сугып кертү3) ( что) (наполнить) тутыру, тыгызлап тутыру, дыңгычлап тутыру (мәс. чемоданны)4) ( что) томалау, каплау5) ( кого-что) сую•- забить себе в голову II сов.1) кага башлау2) ата башлау, ургылып чыга башлау -
18 на-
1) фигыльләр ясый; аның мәгънәләре татар теленә түбәндәгечә тәрҗемә ителәа) "бәрелү" фигыле ярдәмендәб) "өстенә", "күп булып", "бик күп" сүзләре ярдәмендә яки төп фигыльне тәрҗемә итү юлы беләннамёрзнуть — [өстенә] кату, күп булып кату
насохнуть — [өстенә] ябышып кибү
в) "берникадәр", "күп итеп", "бик күп" сүзләре, шулай ук "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендәнабрать ягод — ( берникадәр) җиләк җыю
настирать белья — ( берникадәр) кер юып кую
г) "бик яхшы", "бик әйбәт", "яхшылап", "әйбәтләп", "яхшы гына", "әйбәт кенә" сүзләре, шулай ук "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендәд) "-ся" кисәкчәле фигыльләр белән килгәндә, "туйганчы" сүзе яки "...ып тую" формасы ярдәмендәнаговориться — туйганчы сөйләшү, сөйләшеп тую
наслушаться — туйганчы тыңлау, тыңлап тую
е) "акрын гына" сүзләре ярдәмендәз) фигыльнең тәмамланган төр формасын ясаганда, төп фигыль белән яисә "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә тәрҗемә ителәнапечатать — бастыру, бастырып чыгару
2) сыйфатлар ясый: бу очракта аның мәгьнәләре изафә ярдәмендә яки "...га тага (тагыла) торган", "...га элә (эленә) торган" сүзләре белән белдереләнагрудный — күкрәк...ы, күкрәккә тага торган
3) исемнәр ясыйнарукавник — җиңсә, беләксә
набалдашник — сакма, таяк чукмары, таяк башы
накрепко — нык итеп, ныклап; катгый рәвештә, кискен рәвештә
настрого — каты итеп, катгый рәвештә
насухо — коп-коры итеп, коп-коры булганчы, корытканчы
-
19 язу
I перех.1) писа́ть, написа́ть ||а) написа́ние, писа́ниеб) пи́счийкара белән язу — писа́ть черни́лами
тактага акбур белән язу — писа́ть ме́лом на доске́
мемуарлар язу белән шөгыльләнү — занима́ться писа́нием мемуа́ров
язу кәгазе — пи́счая бума́га
язу әсбаплары — пи́сьменные принадле́жности
2) писа́ть, написа́ть, запи́сывать/записа́ть || написа́ние, запи́сывание, за́письдоклад язу — писа́ть докла́д
гариза язу — написа́ть заявле́ние
хат язу — писа́ть письмо́
3) писа́ть, написа́ть, сообща́ть/сообщи́ть || написа́ние, сообще́ниехатында нәрсәләр язган? — что (он) написа́л в письме́, о чём сообщи́л в письме́?
ул турыда газеталар нәрсә яза? — что пи́шут об э́том газе́ты
4)а) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, твори́ть || сочине́ние, созда́ние, творе́ниекитап язу — написа́ть кни́гу
тарихи пьеса язу — написа́ть истори́ческую пье́су
б) опи́сывать/описа́ть || описа́ниеавыл тормышын язу — писа́ть о дереве́нской жи́зни
5) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, слага́ть/сложи́ть ( музыкальное произведение) || написа́ние, сочине́ние, созда́ние, сложе́ниеопера язу — писа́ть о́перу
романс язу — сочини́ть рома́нс
симфония язу — созда́ть симфо́нию
6) выпи́сывать/вы́писать, пропи́сывать/прописа́ть (лечение, лекарство, рецепт и т. п.)врач өч төрле дару язган — врач прописа́л три ви́да лека́рства
7) запи́сывать/записа́ть (песню, музыку, разговор на плёнку, пластинку) || написа́ние, за́письконцертны язу — записа́ть конце́рт
тасмага язу — записа́ть на плёнку
8) впи́сывать/вписа́ть, включа́ть/включи́ть, запи́сывать/записа́ть, зачисля́ть/зачи́слить, вноси́ть/внести́ || зачисле́ниебию түгәрәгенә язу — записа́ть в хореографи́ческий кружо́к
чиратка язу — включи́ть в о́чередь
археология экспедициясенә язу — зачи́слить в археологи́ческую экспеди́цию
мәктәпкә язу — записа́ть в шко́лу
9) запи́сывать/записа́ть, сде́лать за́пись, составля́ть/соста́вить докуме́нтмилекне улына язу — записа́ть иму́щество на сы́на
10) рел. обычно со словами ходай, алла и др. предназна́чено, предопределено́ бо́гом, судьбо́йүзеңә язган мал кайта ул — погов. бога́тство (добро́), кото́рое тебе́ суждено́, вернётся
алла (ходай) язган — бог дал; предопределено́ бо́гом
алла язган булса, эшләрбез — бог даст, сде́лаем
•- язып алу- язып кую
- язып бару
- язып тору
- язып тутыру••II сущ.язу язган булса — (е́сли) бог даст
1) пи́сьменность; письмо́славян язуы — славя́нское письмо́
гарәп язуы — ара́бская пи́сьменность || пи́сьменный
язу билгеләре — пи́сьменные зна́ки; письмена́
2) по́черктаныш язу — знако́мый по́черк
вак язу — ме́лкий по́черк
балалар язуы белән язылган хат — письмо́, напи́санное де́тским по́черком
3) мн. ч. язулар письмена́Мисыр язулары — еги́петские письмена́
рун язулары — руни́ческие письмена́
4)а) за́пись, запи́ска; бума́гапрезидиумга язу җибәрү — переда́ть запи́ску в прези́диум
өстәл өстендәге язуларны тәртипкә китерү — привести́ в поря́док за́писи (бума́ги) на столе́
б) за́пись; по́дпись, на́дписьдәфтәр читендәге язу — за́пись на поля́х тетра́ди
таш плитә өстендәге язу — на́дпись на ка́менной плите́
йөзектәге язу — на́дпись на коле́чке
рәсем астындагы язу — по́дпись под рису́нком
5) разг. бума́га, докуме́нтналог язуы — бума́га о нало́ге
җыелышка чакырып язу җибәргәннәр — присла́ли бума́гу с приглаше́нием на собра́ние
•- язу тану- язу эше
- язу үрнәге
- язу булмаган III неперех.1) лиша́ться/лиши́ться (кого-чего-л.); теря́ть/потеря́ть (кого-что-л.)|| лише́ние, поте́рякүздән язу — лиши́ться зре́ния, потеря́ть зре́ние
акылдан язу — лиши́ться ума́, сойти́ с ума́
кызыңнан язу — лиши́ться до́чери, потеря́ть дочь
һуштан язу — потеря́ть созна́ние
2) в роли вспом. гл. обозн., что действие, выраженное основным глаголом, едва не произошло; соотв. русскому чуть, чуть-чу́ть, едва́ не...; чуть бы́ло не, почти́...абына яздым — чуть не споткну́лся
үлә яздым — чуть бы́ло не у́мер
IV перех.агарып бетә язган чәч — почти́ поседе́вшие во́лосы
1) расправля́ть/распра́вить (плечи, крылья); выпрямля́ть/вы́прямить, расправля́ть/распра́вить, разгиба́ть/разогну́ть ( согнутое) || расправле́ние, выпрямле́ние, распрямле́ние2) трепа́ть, растрепа́ть ( шерсть) || трепа́ниеV перех.сбива́ть/сбить, па́хтать ||а) сбива́ние, сби́вка, па́хтаньеб) сбива́льный, сбива́тельныймай язу — па́хтать ма́сло
су язып май төшми — посл. е́сли во́ду сбива́ть, ма́сло не полу́чится; во́ду толо́чь, вода́ и бу́дет
-
20 шыплау
перех.; см. шыплап тутыру- шыплап тутырылгансуыткычны ит белән шыплау — запо́лнить холоди́льник мя́сом
- шыплап тутырылу
- 1
- 2
См. также в других словарях:
тутыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чүпләү — I. 1. Чүп (I,1) белән тутыру, чүп белән каплау 2. Бер иш нәрсәгә башка чит нәрсә катнашу, чүп катнашу. II. ЧҮПЛӘҮ – 1. Таралып яткан яки башка төрле азыкны томшык белән эләктереп алып ашау тавыклар җим чүпли. Берәр нәрсәне бөртекләп җыеп ашау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чобарлау — (ЧУАРЛАНДЫРУ) (ЧУАРЛАТУ) – 1. Чуар итү, чуар төс бирү, чуар төскә кертү. Бизәү чуарлап сугу. Бик күп билгеләр төшерү, язу сызулар белән тутыру 2. Каплау, каплап алу, сырып алу 3. Сөйләмне һ. б. ш. эчтәлеккә бик үк карамаган сүзләр белән бизәү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чуарлау — (ЧУАРЛАНДЫРУ) (ЧУАРЛАТУ) – 1. Чуар итү, чуар төс бирү, чуар төскә кертү. Бизәү чуарлап сугу. Бик күп билгеләр төшерү, язу сызулар белән тутыру 2. Каплау, каплап алу, сырып алу 3. Сөйләмне һ. б. ш. эчтәлеккә бик үк карамаган сүзләр белән бизәү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тампонаж — Тау токымнарындагы бушлыкларны цемент измәсе белән тутыру эше – скважина яки шахта аркылы агызылган сыеклыклар (су, нефть һ. б.) җир астына китеп әрәм булмасын өчен эшләнә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төтенләү — (ТӨТЕНЛӘНҮ) – 1. Төтен чыгару; пыскып янып, күп төтен чыгару. Төтен белән тутыру 2. Пар, бу чыгару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чүпләндерү — сөйл. Чүпләү, чүп белән тутыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
басу — I. и. Культуралы үсемлекләр үстерелә торган җир мәйданы, иген кыры. Иген кырының аерым бер иген үскән өлеше үлән басуы. БАСУ КАПКАСЫ – Авылдан кырга чыгу юлларында корылган капка, кыр капкасы. II. БАСУ – ф. 1. Аякка калкыну, вертикаль хәлгә килү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төйгечләү — 1. Берәр массаны өстенә авыр нәрсә белән басып яки тукмак, төйгеч һ. б. ш. нәрсә белән төеп тыгызлау 2. күч. Берәр нәрсәне төрле әйберләр белән бик нык тыгызлап тутыру 3. күч. Берәр кешене яки хайванны кыйнау, кат кат сугу. Берәр нәрсәгә йодрык… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиткезү — 1. Нин. б. бер чиккә якынайту, шул чиккә кадәр сузу (озынча әйбернең бер башы тур.). Билгеле бер күләмгә тутыру. Нин. б. бер халәткә китерү, күңелсез хәлгә кую, авыр кичерешләргә тарыту үләр хәлгә җ. 2. Билгеле бер срокка сузу, бетерми саклап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиткерү — 1. Нин. б. бер чиккә якынайту, шул чиккә кадәр сузу (озынча әйбернең бер башы тур.). Билгеле бер күләмгә тутыру. Нин. б. бер халәткә китерү, күңелсез хәлгә кую, авыр кичерешләргә тарыту үләр хәлгә җ. 2. Билгеле бер срокка сузу, бетерми саклап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге